મોરબી ના પ્રખર વિદ્વાન શાસ્ત્રીજી શ્રી કૃષ્ણચંદ્ર ડી.દવે પાસે થી જાણીએ ચાતુર્માસ ક્યારે થશે શરૂ અને પૂર્ણ, તિથિ તારીખ અને મહત્વ સાથે વિધિ વિધાન
સનાતન ધર્મમાં ચાતુર્માસનું વિશેષ મહત્વ છે, જે અષાઢ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી એટલે કે, દેવશયની એકાદશીથી શરૂ થાય છે. આ વર્ષે ચાતુર્માસ 6 જુલાઈ, 2025 થી શરૂ થશે અને 1 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ દેવઉઠની એકાદશી સાથે સમાપ્ત થશે.
હિન્દુ કેલેન્ડરમાં આ ચાર મહિનાનો સમયગાળો અત્યંત પવિત્ર માનવામાં આવે છે, કારણ કે આ સમય દરમિયાન ભગવાન વિષ્ણુ ક્ષીર સાગરમાં યોગ નિદ્રામાં જાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, ભગવાનના સૂવાના સમયને કારણે આ સમયગાળા દરમિયાન લગ્ન, ગૃહસ્થાશ્રમ અને અન્ય મોટા શુભ કાર્યો પર પ્રતિબંધ છે. જોકે, આ સમય આધ્યાત્મિક સાધના, તપસ્યા, દાન અને ધાર્મિક વિધિઓ માટે અત્યંત શુભ માનવામાં આવે છે.
આ સમયગાળા દરમિયાન, ભગવાન વિષ્ણુ ક્ષીર સાગરમાં યોગ નિદ્રામાં જાય છે, અને ભગવાન શિવ બ્રહ્માંડનું સંચાલન સંભાળે છે. આ સમય ભક્તિ, સાધના અને આત્મશુદ્ધિ માટે ખાસ માનવામાં આવે છે.ચાતુર્માસ માં શ્રાવણ, ભાદ્રપદ, અશ્વિન અને કાર્તિક મહિનાનો સમાવેશ થાય છે. આ સમયગાળા દરમિયાન લગ્ન, ગૃહપ્રવેશ, મુંડન અને ઉપનયન સંસ્કાર જેવા શુભ કાર્યો પર પ્રતિબંધ છે, કારણ કે ઊંઘ દરમિયાન ભગવાન વિષ્ણુની શુભ ઉર્જા ઓછી થઈ જાય છે. આ સમયગાળા દરમિયાન પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે. આ સમયગાળા દરમિયાન વ્યક્તિએ સાત્વિક જીવન જીવવું જોઈએ. ભગવાન શિવ અને વિષ્ણુની પૂજા, વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ અને શિવ ચાલીસા,રુદ્રી પાઠ કરવો શુભ માનવામાં આવે છે.ચાતુર્માસ સાથે જોડાયેલી એક મુખ્ય પૌરાણિક કથા રાજા બલી અને ભગવાન વિષ્ણુના વામન અવતાર સાથે સંબંધિત છે. સ્કંદ પુરાણ અને શ્રીમદ્ ભાગવત પુરાણ અનુસાર, રાજા બલીએ ભગવાન વિષ્ણુની ભક્તિમાં ત્રણ પગલાં જમીન દાન કરવાનું વચન આપ્યું હતું. વામન રૂપમાં ભગવાન વિષ્ણુએ બે પગલાંમાં પૃથ્વી અને આકાશ માપ્યું અને ત્રીજું પગલું બાલીના માથા પર મૂક્યું. પ્રસન્ન થઈને વિષ્ણુએ બલીને પાતાળ લોકમાં રહેવા અને ચાતુર્માસ દરમિયાન તેમની સાથે રહેવાનું આશીર્વાદ આપ્યા. એટલા માટે દેવશયની એકાદશીથી ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જાય છે, અને ભગવાન શિવને સૃષ્ટિની જવાબદારી સોંપે છે.ચાતુર્માસમાં, વ્યક્તિએ સવારે વહેલા ઉઠીને સૂર્યને જળ અર્પણ કરવું જોઈએ, ભગવાન વિષ્ણુ અને શિવની પૂજા કરવી જોઈએ અને સાત્વિક ખોરાક લેવો જોઈએ. લસણ, ડુંગળી જેવા આહાર ત્યજવા.
ભાગવતાચાર્ય શાસ્ત્રીજી શ્રી કૃષ્ણચંદ્ર દિલીપભાઈ દવે (સંસ્કૃત વિશારદ,જયોતિષરત્નમ,M.com,B.ed)
મો.80009 11444
